Bugün oyunlarda genellikle sadece altyazı boyutu büyütme, font değiştirme ve benzeri ayarların yapılması için girilen bir sekmeden bahsedeceğim. Evet: Erişilebilirlik sekmesinden.
Erişilebilirlik sekmesi, az önce de yazdığım gibi bundan 4-5 yıl öncesine kadar bu amaçlara hizmet ediyordu. Ancak görme engellilerin bilgisayar ve internet kullanımı yaygınlaştığından beri çıkan ses tabanlı oyunlara The Last of Us Part II ile bir nokta koyuldu ve görme engelli oyuncular olarak her çıkan oyundan bu tür erişilebilirlik özellikleri beklemeye başladık. Çünkü The Last of Us Part II’de erişilebilirlik sekmesine girildiğinde, klasik font büyütme ayarlarından daha fazlası bulunuyordu.
Daha önce sadece ses tabanlı oyunlarda gördüğümüz Navigation Assist eklenmişti, ekran okuyucuların oyunlara eklenmesi bu oyundan sonra standartlaşmıştı, zaten eklenen renk körlüğü modu yine bu oyundan sonra eklenmek için eklenmiş olmaktan çıkıp, üzerine daha fazla düşülen bir özellik olmuştu ve daha fazlası.
Kısacası The Last of Us Part II, görme engelli oyuncuların da 3D kontrol şemasına sahip olan bir TPS oyununu oynayabileceğini tüm oyunculara göstermişti.
Peki bunu hangi ayarlarla ve nasıl yapıyordu? Bir bakalım.
Ekran Okuyucular
Görme engellilerin bilgisayar ve telefon kullanmasını sağlayan ekran okuyucu özelliği, oyunlarda menüleri okumamızı ve kendi oyun ayarlarımızı dilediğimiz gibi kişiselleştirmemizi sağlayan bir sesli geribildirim sistemi. Eğer bir oyun geliştirilirken ekran okuyucu özelliğinin üzerine düşüldüyse menülerden ziyade oyunda bulunan notlar, eğer oyunda Crafting varsa Crafting menüleri, bulmacalarda takıldıysanız altta çıkan hatırlatma yazılarının sesli olarak geribildirimle size söylenmesine kadar ileri gidebiliyor.
Oyun dışı ekran okuyuculara örnek verecek olursam Android telefonlarda Google Metin okuma motoru ile entegre çalışan Talkback, iOS’da her telefonda yüklü gelen Voiceover, Windows’da 8.1 ve sonrasında yüklü gelen Screen Narration ya da yine Windows için harici olarak indirilebilen NVDA ekran okuyucuyu örnek verebilirim. Bu verdiğim örneklerin her birini denemek istiyorsanız kendiniz de deneyebilirsiniz.
Oyun içerisinde ise bazen yukarıda verdiğim örneklerdeki ekran okuyucular biz görme engelli oyunculara sesli geribildirim sağlarken, bazen de firmalar oyunları için farklı ekran okuyucular geliştirebiliyorlar. The Last of Us Part I ve II, hem Türkçe hem İngilizce olmak üzere özel olarak geliştirilmiş ekran okuyuculara sahipler. 1428: Shadows Over Silesia, Pentiment, Spider-Man 2 gibi oyunlarda ise sisteminizde yüklü olan ekran okuyucudan yardım alınarak görme engelli oyunculara geribildirim sağlanıyor.
Yüksek Karşıtlık Modu
Yüksek karşıtlık modu, ekrandaki kalabalığı azaltıp bulanıklaştırarak ve düşman, nesne ve benzeri şeylere farklı renkler tanımlayarak az gören oyuncuların oyunları oynayabilmesini sağlıyor. Örneğin, düşmanları kırmızı, nesneleri beyaz gösteriyor. Bu sayede az gören oyuncu düşmana hedef alıp nesneleri toplayabiliyor.
Buna da oyun dışı bir örnek verecek olursam, Windows tema ayarlarındaki yüksek karşıtlık temasını örnek verebilirim. Ekranın tamamen siyah olmasını ve masa üstünde bulunan simgelerin ise daha kolay görülmesini sağlıyor.
Otomatik Nişan Alma ve Düşmana Kilitlenme
Otomatik nişan almayı zaten konsol oyuncuları veya PC’de gamepad ile oyun oynayanlar biliyordur. Bazı oyunlar ise bunu daha ileriye götürmeyi başarmış. The Last of Us Part I ve Part II’de otomatik nişan almayı ve ses ipuçlarını açtığınızda, düşmanın durduğu yöne göre farklı bir ses ipucu veriliyor, nişan aldığınız bölgesine göre farklı ses ipucu veriliyor ve vurduğunuzda da farklı bir ses ipucu ile geribildirim sağlanıyor. Bu sayede görme engelli bir oyuncu düşmanı vurup vurmadığını ya da düşmanı hangi bölgesinden vurduğunu anlayabiliyor. Bunun için alta bir link bırakıyorum.
Aynı ses ipuçları gizli giderken de sağlanıyor. Düşmanı işaretleme menüsünde Navigation Assist ile düşmana yakınlaşıp sessizce işi bitirilebiliyor. Görme engelli oyuncular oyunlarda gizlilik te kasabiliyorlar anlayacağınız.
Ses İpuçları
Oyunun haritasında gezinirken çalan ses ipuçları sayesinde Nerede eşya olduğu, hangi eşyanın olduğu, karşınıza çıkan engeller belirtiliyor. Bu sayede görme engelli oyuncular loot yapabiliyor, bulmaca varsa onları çözebiliyor ya da herhangi bir engeli aşabiliyorlar.
Navigation Assist
Navigation Assist, bir oyunda görevin nerede olduğunu bulamayan görme engelli oyuncular için gerekli olan bir özellik. Bu özellik açıldığında, atanan tuşa basıldığı sürece karakter görevin olduğu yöne doğru dönüyor ve oyuncuya sadece ileri yürüme tuşuna basmak kalıyor. Tek bir kural var, o da sürekli Navigation Assist tuşuna basmak.
Tuş dışında Navigation Assist engellerde farklı ses ipuçları ile geribildirim sağlayarak aşağı düşmemizi engelliyor, zıplama yerlerinde ya da merdivene tırmanmak söz konusu olduğunda farklı ses ipuçları çalıyor. Bu sayede görme engelli oyuncular oyunları baştan sona bitirebiliyorlar.
Şu an için Navigation Assist özelliği barındıran oyunlardan bazıları şunlar:
- The Last of Us Part I ve II
- 1428: Shadows Over Silesia
- God of War: Ragnarok
- Final Fantasy XVI’nın yarısı
- Granblue Fantasy: Relink sadece kasaba ve gemi dışları
- Spider-Man 2
Düşme Koruması
Karakterin çok yüksekten düşmesini engelliyor. Görme engelli bir oyuncu Navigation Assist’in belirttiği ses ipucunu anlamayıp daha fazla ilerlerse karakter düşmüyor.
Sadece The Last of Us serisinde ve 1428: Shadows Over Silesia‘da bulunuyor.
Puzzle Atlama
Bazı oyunlarda bulunan bulmacalar, görme engelli oyuncular için karmaşık olabiliyor. Bu özellik sayesinde ise bu karmaşık bulmacalar atlanabiliyor ve otomatik olarak sonraki sekansa geçiliyor.
The Last of Us serisi ve Spider-Man serisi dışında herhangi bir oyunda bulunmuyor. Pentiment bu konuda hayal kırıklığıydı mesela.
Gelişmiş Dinleme Modu
Yine The Last of Us serisi dışında başka hiçbir oyunda bulunmayan bir özellik. Bu özellik sayesinde görme engelli oyuncular, belirtilen tuş kombinasyonlarıyla etrafı tarayabiliyor ve Navigation Assist ile eşyaları ve düşmanları işaretleyebiliyor. İleride Navigation Assist’ten sonra daha fazla oyuna eklenmesi gereken özelliklerin başında geliyor. Özellikle gizlilik oyunlarında görme engelli oyuncuların çok işine yarayacaktır.
Şimdilik işe yarayan özellikleri anlattığımı düşünüyorum. Alta bu konular hakkında daha fazla özelliğe ve daha fazla bilgiye ulaşabileceğiniz Youtube videoları ve bazı linkler bırakacağım.
- Playstation’un resmi blogundan, The Last of Us Part II’nun erişilebilirlik ayarları
- Playstation’un resmi blogundan, The Last of Us Part I’ın erişilebilirlik ayarları
- Playstation’un resmi blogundan, God of War: Ragnarok’un erişilebilirlik ayarları
- Warner Bros Games’in resmi blogundan, Mortal Kombat 1’in erişilebilirlik ayarları
- Insomniac Games’in resmi blogundan, Spider-Man 2 oyununun erişilebilirlik ayarları
- Forza’nın resmi blogundan, Forza Motorsport’un erişilebilirlik ayarları
Bunlar dışında video oyunlarında erişilebilirlik üzerine kaynak ve videolar:
- Forza Motorsport’un erişilebilirlik ayarları üzerine bir video
- Tamamen görme engelli birisi The Last of Us Part I’ı nasıl oynar, video
- The Last of Us Part II’nin erişilebilirlik ayarlarına dair bir video
- 1428: Shadows over Silesia oyunu için görme engellilere yönelik bir kılavuz
- Pentiment’in erişilebilirliği üzerine bir yazı
- Grafiklerden ziyade ses ile oynanabilen oyunlar üzerine bir kaynak
Yazar: Hax0r1!
